Subject guide
Religiewetenschappen
Overzicht van databases, naslagwerken en websites voor onderzoek in religiewetenschappen
- Subjects
- De collectie Religiewetenschappen sluit nauw aan bij het onderwijs en onderzoek binnen het Centrum voor Religiewetenschappen (LUCSoR) van de Universiteit Leiden. Zwaartepunten zijn: methoden en theorie in de (vergelijkende) godsdienstwetenschap, godsdienstsociologie m.b.t. Nederland en de westerse wereld, godsdienstpsychologie, Islam in het westen, de geschiedenis van het Christendom en Jodendom (met een nadruk op de periode vanaf 1750), nieuwe religieuze bewegingen en de godsdiensten van de Grieken en Romeinen.
De fysieke collectie Religiewetenschappen bevindt zich in de Universiteitsbibliotheek. Het grootste gedeelte staat in gesloten opstelling kan worden aangevraagd via Catalogus.
Naslagcollectie
Een selectie van naslagwerken (encyclopedieen, woordenboeken, primaire bronnen) staat op de studiezaal Religiewetenschap (eerste verdieping, ingang 1) Deze boeken worden niet uitgeleend, maar je kan wel kopieën maken.
Daarnaast zijn publicaties over Islam (ook) te vinden in de Middle Eastern Library, boeken over Hindoeïsme, Boeddhisme en Jainisme in de Asian Library, boeken over religie in Afrika in de African Library, en boeken over politieke of sociale aspecten van religie in de Social Sciences Library.
Bezoek de databases voor Religiewetenschappen in de catalogus.
Naar de catalogusStatistieken
De World Religion Database geeft gedetailleerde statistieken met betrekking tot religieuze affiliatie voor alle landen (inclusief etnische groeperingen) wereldwijd. Daarnaast bevat de WRD schattingen voor demografische ontwikkelingen binnen religies tot het jaar 2050.
Naslagwerken
Religion Past and Present online : RPP. (online) Beroemde encyclopedie op het gebied van religie, met 15.000 artikelen op het gebied van archeologie, liturgie, rechten, bijbel, muziek, beeldende kunst, politiek, sociale wetenschappen, natuurwetenschap, ethiek en filosofie.
The Oxford handbook of the study of religion (online en leenbaar)
Vocabulary for the study of religion (online) De 400 artikelen (over bijv. agency, heresy, ritual, salvation) van dit interdisciplinaire naslagwerk geven samen een overzicht van kritische termen binnen de religiewetenschap.
Brill’s Encyclopedia of Law and Religion (online)
The Oxford encyclopedia of politics and religion (online)
The SAGE encyclopedia of the sociology of religion (online)
Talrijke andere nuttige naslagwerken (encyclopedieen, companions, handbooks) over godsdiensten en aspecten van godsdienst zijn te vinden op de volgende platformen:
Oxford reference online (browse subject: religion)
Oxford handbooks online. (browse subject: religion, filter op books)
Cambridge companions. (browse ‘The Cambridge Companions to Philosophy, Religion and Culture’, filter ‘Religion’)
Brill Companions Online (browse ‘Brill's Companions to Religious Studies, Theology and Philosophy Online’; hier vind je naslagwerken over eigentijdse religie)
Artikelen zoeken
L'Annee Philologique: Bibliografie met citaties van wetenschappelijke publicaties (vanaf 1969) over de Griekse en Romeinse geschiedenis, taal en cultuur (200 voor Christus tot ca. 800 na Christus).
Classics - Oxford bibliographies. Cf de gidsen voor ‘Religion, Greek’ en ‘Religion, Roman’.
Naslagwerken
Brill's New Pauly: Encyclopaedia of the Ancient World: De meest volledige encyclopedie van de antieke wereld, met bijna 20,000 artikelen.
The Cambridge history of religions in the ancient world (online) Een uitgebreid overzicht van de geschiedenis van de religies van het oude Nabije Oosten en de Mediterrane wereld, van de Bronstijd tot de Laat Romeinse tijd.
The Oxford handbook of ancient Greek religion (online) Overzicht van de huidige stand van onderzoek op het gebied van Griekse religie, van de Archaïsche tot Hellenistische periode.
Boeken om mee te beginnen
Johnston, Sarah Iles (2004), Religions of the ancient world : a guide Harvard University Press (online and in study area BL687.R47 2004)
Rupke, Jorg (2016) On Roman Religion: Lived Religion and the Individual in Ancient Rome Cornell University Press (online en uitleenbaar)
Laneri, Nicola (2024) From ritual to God in the ancient Near East : tracing the origins of religion, Oxford University Press (online and in studiezaal MEL BL1060.L355 2024)
Frankfurter, David (2019), Guide to the study of ancient magic, Brill (online en uitleenbaar)
Artikelen zoeken
Index Theologicus: gratis online bibliografie van de Universitätsbibliothek Tübingen. Indexeert meer dan 600 (veelal Europese) tijdschriften.
Index voor Nederlandse theologische tijdschriften
Voor Middeleeuws Christendom en de Reformatie en daarna:
Oxford Bibliographies - Medieval Studies
Oxford Bibliographies - Renaissance and Reformation
Naslagwerken
Brill encyclopedia of early christianity online Meer dan 1,100 artikelen over belangrijke onderwerpen binnen de geschiedenis van vroegchristelijke teksten, auteurs en ideeën.
Textual history of the Bible (Brill, online) Geeft een uitputtend overzicht van de tekstgeschiedenis en het karakter, belang en vertaaltechnieken van ieder Bijbelboek en deuterocanonieke tekst.
World Christian encyclopedia 3e editie (2019, Edinburg University Press) Meest recente editie van gezaghebbend demografisch onderzoek naar het wereldchristendom. Uitleenbaar.
Atlas of Global Christianity (Edinburgh University Press, online)
History of global christianity online = Geschichte des globalen Christentums (Brill, online) Dit naslagwerk brengt de geschiedenis van de globale ontwikkelingen en verschuivingen binnen het christendom in kaart, tussen de 16e eeuw en nu.
Brill's encyclopedia of global Pentecostalism online een volledig en interdisciplinair overzicht van de pinksterbeweging wereldwijd, met o.a. analyses van verschillende landen en regio’s, historische figuren, bewegingen en organisaties.
Boeken om mee te beginnen
Fredriksen, Paula (2024) Ancient Christianities: The first five hundred years. Princeton University Press
Lieu, Judith (2016) Neither Jew nor Greek? : constructing early Christianity Bloomsbury T & T Clark
McGuckin, John (2020) The Eastern Orthodox Church : a new history. New Haven: Yale University Press.
MacCulloch, Diarmaid (2004) Reformation : Europe's house divided, 1490-1700, Allen Lane (loanable)
Brian Stanley (2018) Christianity in the twentieth century : a world history Princeton University Press
Naslagwerken
Encyclopaedia Judaica (online) Een zeer uitgebreid overzicht van Joods leven en Joodse kennis van de Tweede Tempelperiode tot aan eigentijd Israël, van Rabbijnse tot moderne Joodse literatuur, van Kabbala tot Americana en van Zionisme tot de Joodse bijdrage aan wereldcultuur.
Encyclopedia of Jews in the Islamic world (Brill, online) Meer dan 250 lemma's over de geschiedenis, religie en cultuur van het Joodse volk in islamitische landen. Nadruk op de periode na de middeleeuwen.
The Routledge atlas of Jewish history (online): meer dan 100 kaarten brengen de joodse demografie en migratie in beeld.
The Cambridge companion to Jewish Theology (online)
Boeken om mee te beginnen
van der Toorn, Karel (2025) Israelite Religion : From Tribal Beginnings to Scribal Legacy. Yale University Press
Goodman, Martin (2018) A History of Judaism: From Its Origins to the Present, Princeton University Press
Bernfeld, Tirtsah (2015) Canon van 700 jaar Joods Nederland Stichting Joods Maatschappelijk Werk (studiezaal ingang 3; DS135.N4 .B47 2015)
Voolen, Edward van (2011) Joods leven thuis en in de synagoge Parthenon (uitleenbaar)
Betnitzky, Leora (2011) How Judaism became a religion : an introduction to modern Jewish thought, Princeton University Press
Artikelen zoeken
Buddhism - Oxford bibliographies.
Naslagwerken
Brill's encyclopedia of Buddhism online.
The Oxford encyclopedia of Buddhism
Digital dictionary of Buddhism
Boeken om mee te beginnen
Lopez, Donals S. (2025) Buddhism: A Journey Through History, Yale University Press
Artikelen zoeken
Nag Hammadi bibliography online. Indexeert boeken, artikelen en recensies die bijdragen aan het onderzoek naar de Gnostiek en het vroege christendom.
Sociological Abstracts: voor boeken en artikelen uit wetenschappelijke publicaties vanaf 1963 rond sociologische aspecten van religie. Abstracts vanaf 1974
PsycInfo: voor artikelen vanaf 1887 rond psychologische aspecten van religie en spiritualiteit, zoals identiteit en acculturatie, persoonlijke waarden en wereldbeeld, religieuze rituelen, fundamentalisme, palliatieve zorg en Intelligent Design.
De website van het Center for Studies on New Religions (Cesnur) in Turijn verzamelt nieuwe publicaties gesorteerd op onderwerp.
Amsterdam Hermetica, een web portal samengesteld door het Center for the History of Hermetic Philosophy and Related Currents (UvA) geeft een lijst van websites die online toegang bieden tot allerhande primaire bronnen op het gebied van de esoterie.
Naslagwerken
Esoterie
The Cambridge handbook of western mysticism and esotericism (Glenn Alexander Magee, 2016) Online.
Dictionary of gnosis and western esotericism (W.J. Hanegraaff, Brill 2005): meer dan 400 artikelen rond de historische ontwikkeling van belangrijke stromingen binnen de gnostiek en westerse esoterie, zoals hermetisme, astrologie, rozenkruizers, vrijmetselarij en New Age. Online.
Nieuwe religieuze bewegingen
Oxford Handbook of New Religious Movements II (James R. Lewis, Oxford University Press, 2016): geeft een overzicht van de stand van onderzoek (op het moment van publiceren) met bijdragen van zowel sociologen als religiewetenschappers.
Encyclopedia of new religious movements (Peter B. Clarke, Routledge 2006): Beschrijvingen van meer dan 300 religieuze bewegingen wereldwijd.
Cambridge companion to New Religious Movements (Olav Hammer/Mikael Rothstein, Cambridge University Press 2012): bespreekt de belangrijkste eigenschappen van NRMs in vergelijkend perspectief.
Bloomsbury companion to New Religious Movements (George D. Chryssides/ Benjamin E. Zeller, Bloomsbury 2014): over methoden in het onderzoek naar NRMs. Met tijdslijnen, uitgebreide bibliografie en een verklarende woordenlijst..
Handbook of hyper real religions (Adam Possamai, Brill 2012): met artikelen over religieuze bewegingen met een sterke link met populaire cultuur (Star Wars, Tolkien, Harry Potter etc)
Boeken om mee te beginnen
Esoterie
Kocku von Stuckrad (2005) Western Esotericism: a brief history of secret knowledge, Equinox
De Conick, April D (2016) The gnostic new age : how a countercultural spirituality revolutionized religion from antiquity to today, Columbia University Press
Versluis, Arthur (2023) American Gnosis : Political Religion and Transcendence, Oxford University Press
Asprem, Egil (2020) New Approaches to the Study of Esotericism, Brill
Denzey Lewis, N. (2013) Introduction to “Gnosticism”: Ancient Voices, Christian Worlds, Oxford University Press
Nieuwe religieuze bewegingen
Urban, Hugh B (2015) New age, neopagan, and new religious movements : alternative spirituality in contemporary America, University of California Press
Lewis, James R et al (2014) Controversial new religions, Oxford University Press
Burns, Dylan M (2019) New antiquities : transformations of ancient religion in the new age and beyond, Equinox
Dawson, Lorne L. (2006) Comprehending Cults: the sociology of new religious movements, Oxford University Press
Artikelen vinden
In de Bibliografie van Nederlandse Protestantse Periodieken worden gegevens verzameld en toegankelijk gemaakt over in Nederland verschijnende kranten en tijdschriften uit de protestantse traditie uit de periode 1800-heden.
Bibliografie van katholieke Nederlandse periodieken: overzicht van 3600 nationale en regionale periodieke publicaties die voor en door Nederlandse katholieken zijn uitgegeven.
Naslagwerken
Uitgaven van het Sociaal en Cultureel Planbureau:
- Christenen in Nederland (Joep de Hart, SCP 2018)
- De religieuze beleving van moslims in Nederland (Willem Huijnk, SCP 2018)
Biografisch Lexicon voor de geschiedenis van het Nederlands protestantisme (Huygens Instituut): 2200 levensbeschrijvingen van personen die de geschiedenis van het Nederlands protestantisme een rol hebben gespeeld. Loopt vanaf het begin van de 16e eeuw tot 1968.
Kloosterkaart: Nederlandse middeleeuwse kloosters
Op de website van het Meertens Instituut zijn onder meer de Nederlandse Bedevaartbank, de Databank Beschermheiligen en de Nederlandse Volksverhalenbank te vinden.
De digitale bibliografie Pietas van de Stichting Studie der Nadere Reformatie bevat een inventarisatie van Nederlandstalige gereformeerde vroomheidsliteratuur tot circa 1800. Het Pietas Bronnenarchief bevat de complete digitale versie van 650 artikelen en boeken over de Nadere Reformatie en gereformeerde vroomheid. Tenslotte bevat Pietas Studies meer dan 2300 citaties van literatuur over gereformeerd piëtisme en de Nadere Reformatie.
Boeken om mee te beginnen
- Nederlandse religiegeschiedenis (J. van Eijnatten/F.A. van Lieburg, Verloren 2005)
- Handboek religie in Nederland: perspectief, overzicht, debat (M.B. ter Borg, Meinema 2008): studiezaal BL980.N5 H363 2008
- God in Nederland 1966-2015 (Ton Bernts/Joantine Berghuijs, Ten Have 2016)
- Kerkelijke archieven : gidsen voor kerkhistorisch onderzoek (J.P. van Dooren, Archiefdienst Nederlands Hervormde Kerk 1983)