Universiteit Leiden

nl en

Subject guide

Conservering en restauratie

De Bijzondere Collecties bestaan uit allerlei materialen die vaak oud, kwetsbaar, of lichtgevoelig zijn. Ze zijn soms in het verleden in slechte omstandigheden bewaard of juist door veelvuldig gebruik gehavend. Andere objecten zijn ondanks hun ouderdom nog bijna puntgaaf. We streven er naar dat al onze collecties toegankelijk zijn voor gebruik, terwijl we ze ook bewaren voor toekomstige generaties. Het restauratie-atelier heeft een spilfunctie bij de conservering van de collecties. De werkzaamheden variëren van het optimaliseren van bewaaromstandigheden en verzorgen van beschermende verpakking, tot het stabiliseren van fragiele objecten en het uitvoeren van meer ingrijpende conserveringsbehandelingen.

Boekcollecties en tekeningen, prenten, fotografische materialen, kaarten en brieven bestaan voor een groot deel uit organische materialen, zoals papier, perkament, leer, hout en textiel. Deze materialen zijn onderhavig aan natuurlijk verval. De bewaaromstandigheden in onze kluizen garanderen dat dit verouderingsproces heel langzaam verloopt, maar omdat de collecties nu eenmaal gebruikt worden zijn risico’s voor de fysieke objecten niet helemaal uit te sluiten. Het conserveringsbeleid richt zich op de zorg voor veilige omstandigheden en beschikbaar houden van de collecties, én waarborging van het behoud op lange termijn.

De restauratoren hebben zeer uiteenlopende werkzaamheden waarvoor brede en specialistische kennis nodig is van de verschillende materialen waar de collecties uit bestaan. Het werk bestaat uit conserveringsbehandelingen aan objecten, die meer en minder ingrijpend kunnen zijn, maar ook uit het reinigen van papier en banden, het consolideren van een bepaalde toestand, of het vervangen van ongeschikte verpakkingsmaterialen door hoogwaardige museale materialen. We prepareren prenten en tekeningen, of handschriften of gedrukte werken, wanneer ze voor een tentoonstelling geselecteerd zijn. Daarbij is het belangrijk dat de werken zo gemonteerd worden dat ze er geen schade van ondervinden en dat er geen sporen van achterblijven. Voorbereidend conserveringswerk is soms ook nodig voor items die gedigitaliseerd worden.

De belangrijkste richtlijn voor de conservering van bijzondere collecties is dat er zo min mogelijk wordt ingegrepen en dat alleen dat wordt gedaan dat echt nodig is. Het doel is altijd om het fysieke karakter van het object te behouden en niet te interfereren met de historische sporen die de objecten meedragen. Het tweede belangrijke principe is de reversibiliteit van de ingreep. Dat betekent dat al het originele materiaal behouden moet blijven en dat toevoegingen, zoals reparatiepapieren en lijmen, ook in de toekomst verwijderd moeten kunnen worden zonder dat het origineel daar onder te lijden heeft. Een ander belangrijk onderdeel van elke behandeling is de documentatie van zowel de toestand van het werk, alsook het verloop van de behandeling. Door die documentatie blijft alle fysieke informatie die misschien alleen toegankelijk was in de beschadigde toestand, beschikbaar voor onderzoek.

Het intensieve gebruik van de algemene wetenschappelijke collecties vraagt om een iets andere benadering van de werkzaamheden. Het doel blijft het behoud van deze boeken in hun oorspronkelijke banden, maar de constructies en materialen die we kiezen bij de behandelingen zijn afgestemd op het gebruik. Vooral de materialen uit de 19de eeuw vormen een uitdaging. Het papier en het leer en linnen van de banden zijn vaak van slechte kwaliteit en de constructies laten te wensen over. Dat maakt het soms nodig om een constructie aan te passen, maar reversibiliteit en terughoudendheid blijven de rode draad vormen.

Preventieve conservering betekent dat de omstandigheden waarin de collecties worden gebruikt en bewaard zo gunstig mogelijk moeten zijn voor het behoud van de collecties. In de bewaarruimten hanteren we klimaatcondities met een optimale relatieve luchtvochtigheid voor objecten van papier, leer en perkament van 50% bij een stabiele temperatuur van18 graden Celsius; voor de fotocollecties ligt die waarden lager. Alle objecten worden zoveel mogelijk bewaard in beschermende dozen of andere verpakkingen. Die verpakkingen voldoen aan regels voor lange-termijnbewaring.

Daarnaast stellen we materialen beschikbaar op de leeszaal die het de bezoekers gemakkelijk maken en waarmee we de objecten tegelijkertijd zoveel mogelijk mee willen ontzien. Er zijn bijvoorbeeld ‘loodveters’, relatief zware snoeren waarmee boeken gemakkelijk open blijven liggen zonder dat je er aan hoeft te komen. De boeken worden bovendien geraadpleegd in speciale kussens die het boek overal optimaal ondersteunen, terwijl ongebonden materialen juist beter zonder een kussen kunnen worden bestudeerd. Al deze maatregelen dragen bij aan het duurzame behoud en het plezier van het gebruik van onze collecties.

Deze website maakt gebruik van cookies.