Rusland en de regio - Leeslijst
Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie, nu dertig jaar geleden, verloor Rusland veel aanzien, invloed en gebied. Het aantreden van Poetin leidde een keerpunt in: Rusland heeft zich terug opgewerkt tot een belangrijke wereldspeler die ook in de eigen regio steeds meer invloed verwerft. Soms deed ze dat zelfs met geweld, bijvoorbeeld tijdens de oorlog met Georgië (2008) en de annexatie van de Krim (2014). De ontwikkelingen worden door de VS en Europa met argusogen gevolgd. Wat drijft de machthebbers in Rusland, wat zijn hun geopolitieke plannen en hoe dient het Westen daarop te reageren?
Deze leeslijst, samengesteld uit de collecties van de Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL), presenteert acht toonaangevende analyses van de veranderende verhouding tussen Rusland, de regio en het Westen.
Alle boeken in de onderstaande lijst fysiek of digitaal te lenen bij de UBL door de link onder de titel te volgen of zelf te zoeken in onze Catalogus.
Robert Legvold (red.), Russian Foreign Policy in the 21st Century and the Shadow of the Past
2007
Ruslands verhoudingen met het buitenland, en vooral met het Westen, zijn van oudsher gespannen. Dikwijls werd Rusland in de positie gedrukt van economisch en militair zwakkere, wat onder Russische machthebbers leidde tot ressentiment en onzekerheid. In reactie daarop ontwikkelde Rusland verschillende strategieën om haar positie zeker te stellen en zo mogelijk te versterken. In Legvolds bundel plaatst een team van historici en politicologen Ruslands huidige buitenlandpolitiek in een groter historisch perspectief, waardoor zij continuïteiten en veranderingen kunnen waarnemen en duiden. De essays in dit boek zijn stuk voor stuk uitstekende analyses van Ruslands buitenlandse politiek, haar kijk op de wereld en de nauwe en vaak dramatische relatie tussen binnenlandse en buitenlandse politieke ontwikkelingen.
Gerard Toal, Near Abroad. Putin, the West, and the Contest over Ukraine and the Caucasus
2017
Het ‘Nabije Buitenland’ – zo worden de voormalige Sovjetrepublieken (minus de Baltische staten) nog wel eens aangeduid in Moskouse regeringskringen. Rusland wil haar invloed in deze regio beschermen en uitbreiden, maar wordt daarin gedwarsboomd door regeringen die de Russische bevoogding liever kwijt dan rijk zijn en dikwijls hulp inroepen van Europa, de VS of de NAVO. In de meest extreme gevallen leidt dat tot oorlog, zoals in 2008 met Georgië en in 2014 met Oekraïne. Over deze conflicten schreef Gerard Toal een origineel en leesbaar boek, waarin hij het Russische perspectief centraal stelt, zonder dat als enig juiste visie te aanvaarden.
Mark Smith, The Russia Anxiety and How History Can Resolve it
2019
Volgens historicus Mark Smith is Rusland weliswaar een bijzonder land, maar dat is geen reden om het naar unieke maatstaven te beoordelen. Dat gebeurt in Europa en de VS echter maar al te vaak. Rusland wordt dikwijls afgeschilderd als een land dat zo lang in de greep is geweest van geweld, dictatuur en corruptie dat het onderdeel is geworden van de volkscultuur. Vanwaar die voortdurende Russofobie? Waarom roept Rusland zulke buitengewone emoties op? Om deze vragen te beantwoorden analyseert Smith de rijkgeschakeerde geschiedenis van Rusland én de geschiedenis van het Westers denken over Rusland. Rusland, zo betoogt hij, gedraagt zich niet beter of slechter dan andere grootmachten en heeft dat in het verleden ook niet gedaan. Wellicht dat het onderkennen van dit feit en van de verschillende manieren waarop westerlingen naar Rusland hebben gekeken kan leiden tot meer nuchterheid en minder spanningen.
Irina Busygina, Russia–EU Relations and the Common Neighborhood: Coercion vs. Authority
2018
Volgens Irina Busygina benaderen Rusland en de EU internationale verhoudingen op een verschillende manier. Terwijl de EU de nadruk legt op wederzijdse verplichtingen, probeert Rusland haar doelen te verwezenlijken door (te dreigen met) geweld. Omdat Rusland en de EU beide nauwe omgang hebben met de staten in Oost-Europa, ontstaat er frictie die door de verschillende visies op internationale verhoudingen verergerd wordt.
Beatrix Futák-Campbell, Practising EU foreign policy: Russia and the eastern neighbours
2018
Hoe gaat de EU om met Rusland en op welke manier reageert zij op de acties en provocaties van Rusland? Om deze vragen te beantwoorden, analyseerde Beatrix Futák-Campbell de uitspraken van belangrijke spelers die het EU-buitenland bepalen: de Europese Raad, de Europese Commissie en leden van het Europese parlement. Uit het onderzoek blijkt dat de beleidsmakers pragmatisch handelen, maar ook groot belang hechten aan de Europese identiteit, internationale normen en zekerheid. De studie is een bijdrage aan het nieuwe veld van Discursive International Relations en laat zien hoe in Europa nagedacht wordt over Rusland en haar positie tegenover Europa.
Jackie Gower en Graham Timmins (red.), Russia and Europe in the Twenty-First Century: An Uneasy Partnership
2007
Deze bundel uit 2007 reflecteert op concrete voorbeelden van (mislukte) samenwerking tussen Rusland en het Westen. Na de val van de Sovjet-Unie heerste er enige tijd hoop op economische en politieke samenwerking tussen Rusland en Europa, maar tegen 2007 was er van die hoop nog maar weinig over. Wat is er misgegaan? Om deze vraag te beantwoorden gaat het boek eerst in op de blik van Russische machthebbers op het Westen en vervolgens op die van het Westen op Rusland. In het derde deel passeren enige voorbeelden van samenwerking de revue, waarna de conclusie ingaat op de vraag waarom het partnerschap tussen Europa en Rusland naar alle waarschijnlijkheid nog lang ‘uneasy’ zal blijven. Het slot heeft de veelbetekenende titel ‘Russia and Europe: an Uneasy Partnership’. Wat opvalt bij lezing in 2021 is dat latere ingrijpende veranderingen in het Westen (Brexit, de opkomst van Trump) nog niet spelen – het Westen lijkt in de afgelopen 15 jaar veel meer veranderd te zijn dan Rusland.
Dominic Lieven, Empire: The Russian Empire and its Rivals
2000
Rusland is een nationale staat en een multinationaal rijk. In zekere zin is Rusland het laatst overgebleven imperium in Europa. Uitgaande van dit idee schreef Dominic Lieven een prachtige geschiedenis van het Russische Rijk, dat hij vergelijkt met haar belangrijkste eigentijdse rivalen: De Britse, Ottomaanse en Habsburgse Rijken. Door deze vergelijking wordt opnieuw tegenwicht geboden aan de oude visie dat het Russische Rijk anders was dan alle anderen. Juist door een brede vergelijking wordt duidelijk waarin deze rijken op elkaar leken en in welke opzichten zij verschilden. Het resultaat is een overzichtswerk dat niet alleen een duidelijk beeld schept van de Russische geschiedenis, maar ook van de rol van imperiale rijken in de Europese geschiedenis.
Martin Malia, Russia under Western Eyes: From the Bronze Horseman to the Lenin Mausoleum
1999
In Russia under Western Eyes onderzoekt historicus Martin Malia hoe Europeanen naar Rusland hebben gekeken sinds de achttiende eeuw. Malia neemt afstand van het beeld van Rusland als het onveranderlijke Oosten tegenover het dynamische en democratische Westen. In plaats daarvan stelt hij dat Europeanen Rusland vaak ophemelden of verguisden zonder écht te onderzoeken wat zich in Rusland afspeelde. Malia ontleedt deze zienswijze en analyseert zo de veranderende verhoudingen tussen Europa en Rusland. Malia leverde in The Soviet Tragedy (1994) een hard oordeel over de Sovjet-Unie en schreef in 1997 het voorwoord bij de Engelse vertaling van het Zwartboek van het communisme (Le livre noire du communisme, 1997).
Neem contact met ons op
Mist u een boek in deze lijst of wilt u de UBL vragen een boek over de buitenlandbeleid van Rusland te verwerven? Neem dan contact op met onze vakreferenten.